پارت‌ها را آرياييان شعبه  شرقى‌ دانسته‌اند كه به قبيله  « پرنى‌ » يكى‌ از سه قبيله  اتحاديه  « داهه » ، تعلق داشتند . داهه مجموعه‌اى از قبايل سكايى‌ بود كه در استپهاى ميان درياى خزر و آرال به صورت چادر نشين مى‌‌زيستند . گر چه پارت‌ها نزديك به پنج سده ( از 248 پ.م. تا 227 م . ) در ايران سلطنت كردند . ولى‌ متأسفانه اطلاع دقيقى‌ درباره  آنان در دست نيست و آثار پارتى‌ در ايران محدود و انگشت شماراند و بيشتر آنها هم در كاوشهاى سالهاى اخير به دست آمده‌اند . بيرون از قلمرو سياسى‌ امروزى‌ ايران بيشتر از خود ايران آثار و بقاياى شهرهاى پارتى‌ موجود است و براى نمونه بايد از آثار به دست آمده در ( مرو ـ نسا ) در تركمنستان امروزى‌ و « حترا » ، و « پالميرا » و « دورا اوروپوس » در سويه و بين‌النهرين شمالى‌ ياد كرد . « نسا » را پايتخت اوليه  پارت‌ها ذكر كرده‌اند كه پس از غلبه به ساتراپ سلوكى‌ پارت ، توسط « اشك اوّل » مقرّ حكمرانى‌ آنان شد . امّا وقتى‌ كه « تيرداد اوّل » ( 248 تا 211 پ.م. ) هير كانيا و قومس و كناره‌هاى جنوب شرقى‌ درياى خزر را به قلمرو پارت ضميمه كرد ، پايتخت به شهر سلوكى‌ ( هكاتم پوليس ) ، يا شهر صد دروازه نزديك دامغان منتقل گرديد .

كاوشهاى باستانشناسان انگليسى‌ به سرپرستى‌ « ديويد استروناخ » ردپاى اين شهر را در « قومس » دامغان پيدا كرد . امّا ابعاد اين كاوش در حدى‌ نبود تا ثابت كند شهر صددروازه ( هكاتم پوليس) در همين محل بوده است يا خير . معبد « آناهيتاى » كنگاور در هسته  مركزى‌ شهر كنگاور ، 90 كيلومترى‌ شرق كرمانشاه بر بالاى يك تپه  صخره‌اى واقع شده است . سيف الله كامبخش فرد ـ كاوشكر آن ـ اين بناى معظم را معبد ناهيد دوره  اشكانى‌ دانسته است و تنى‌ چند از باستانشناسان نيز اثر ياد شده را به دوره  ساسانى‌ متاخر نسبت داده‌اند ، و گروهى‌ نيز اين مجموعه را معبد « آرتميس » ( الهه  شكار ) يونانى‌ و عده‌اى ديگر آن را يك بناى سلوكى‌ مى‌‌دانند .

آثار كوه خواجه  زايل نيز از ديگر آثار دوره  اشكانى‌ بشمار مى‌‌آيد . اين مجموعه  معظم خشتى‌ را كه اوّل بار باستانشناس انگليسى‌ « اورل اشتاين » شناسايى‌ و معرفى‌ كرد ، يادمانى‌ است منحصر به فرد از قرن اوّل ميلادى‌ ، كه تلفيقى‌ است از هنر پارت و ساسانى‌ و بودايى‌ و مانوى‌ شرق ايران . نقاشيهاى ديوارى‌ مكشوفه از آن اسناد معتبر تاريخ و فرهنگ ايران در دوره‌هاى اشكانى‌ و ساسانى‌ بشمار مى‌‌روند . از ديگر آثار دوره  پارت بايد از « گورستان پارتى‌ سنگ شير همدان » و آرامگاههاى اليمائى‌ ( دوره  پارت ) مكشوفه در « گلالك » شوشتر و آرامگاههاى « گِرمى‌ استان اردبيل و طبقه پارتى‌ شوش نام برد .